فضای نزول قرآن کریم

فهم درست معنا و مراد قرآن کریم، به امور بسیاری وابسته است. یکی از آنها آشنایی با فضای نزول قرآن؛ اعم از فضای عام قرآن و یا فضای خاص سوره های آن است. به سان هر سخن بشری که مقتضای حال خود را دارد و در شرایط و فضای ویژه ای ایراد شده، آیات و سور قرآن نیز در فضای خاصی نازل شده است. به واقع فضای نزول قرینه پیوست? غیر لفظی آیات و سور است که در فرآیند معنایابی و مرادشناسی هرگز نبایدش از نظر دور داشت. دستیابی به دورنمایی از فضای نزول سوره ای از قرآن، در مجموع، با مددیاری عناصری چون مضمون و نصوص قرآنی، نشانه ها و روایات مکی و مدنی، روایات ترتیب نزول، روایات اسباب نزول و گزارهای تاریخی، امکان پذیر است. بسیاری از عناصر سازنده فضای نزول، از گزند آسیب های جعل و تحریف مصون نمانده اند. از این رو، باید با دیدی نقادانه بدان ها نگریسته؛ به محک نقد متن، صحیح را از سقیم بازشناخت و گاه با روایات دیگر کاستی ها و آسیب های آن را جبران کرد. برای بسیاری از سوره ها به ویژه سور مدنی فضاهای خاصی می توان به دست آورد؛ اما برای بسیاری دیگر از سوره ها به ویژه سور مکی، فراهم آوردن فضاهای نزول خاص بس دشوار است. به همین سبب برای این گونه سوره ها، ناگزیر باید به همان فضای کلی سوره های مکی یا مدنی، بسنده کرد. سخن پایانی: به لحاظ حجمی و گستره پژوهش موضوع فضای نزول، بر آنچه در این پژوهش آمده است، به حتم می توان افزود؛ اما فروتنانه باید گفت گمان نمی رود در فضاشناسی سور، بتوان راهی تازه تر یافت. از ا ین رو، آنچه به حضور علاقه مندان پژوهش در این زمینه، پیش نهاده می شود، این است که این گرامیان، گامی فرا پیش نهند و فضای خاص هر یک از سوره ها را به ترتیب، دست کم در سور مدنی، به دست دهند. روشن است که کار بعدی، آشکار کردن فضای خاص مقاطع و آیات سوره های تدریجی النزول خواهد بود؛ البته چندان که میسور باشد.